Solunum Sistemi

10 yıl önce

yorumlar kapalı

3.564 kez görüntülendi

Hücrelerde enerji (ATP) elde etmek için gerçekleşen biyokimyasal reaksiyonlara solunum reaksiyonları (Hücre solunumu) denir.Organik maddelerin yıkımı şeklinde gerçekleşen bu reaksiyonlarda son elektron alıcsına göreO2 li veya O2 siz solunum denir.. O2 li solunum yapan canlıların yaşadıkları ortamdan (Tatlı ve tuzlu su,Dokun sıvısı ve karasal ortam) O2 almak ve ortama CO2 vermek zorundadırlar. Not:O2 siz solunum yapan canlılarda sadece dış ortama CO2 verilişi vardır.

Basit vücut yapısına sahip canlılarda Yüzeyle alınan O2 bütün vücut hücrelerine difüzyonla taşınırlar.CO2 aynı yolla vücut yüzeyinden dış ortama verilir. Gelişkin olmalarına rağmen trake solunumu yapan böceklerde de sistem aracılığı ile hücreler doğrudan dış ortamla gaz alış verişi yaparlar.

Kompleks organizmalarda solunum yüzeyi Vücut hücreleri arasında gazların taşınmasında dolaşım sistemi rol alır. Solunum yüzeyi ile dolaşım sistemi arasındaki gaz alış verişine dış solunum. Dolaşım sistemi ile vücut hücreleri arasındaki gaz alış verişine iç solunum denir.

Su ortamında solunum

Suda O2 oranı azdır
Solunum yüzeyi vücudun dışındadır
Deri ve solungaçlarla gaz alış verişi yapılır
Solunum yüzeyinin karasal ortamda olduğu gibi fiziksek ve kimyasal olumsuzluklardan etkilenmesi söz konusu değildir.
Su ortamında canlı yeterli O2 alabilmek için devamlı hareket etmeli veya çevresindeki suyu hareket ettirmelidir

Karasal ortamda solunum

O2 oranı fazladır
Solunum yüzeyleri vücut içine alınmıştır (Deri solunumunda hariç)
Solunum yüzeyinden nem kayıbı ve kuruma tehlikesi vardır
Solunum yapıları mukus üreten bezlerle desteklenmiştir
Fiziksel ve kimyasal olumsuzluklara karşı özel yardımcı yapılar gelişmiştir
Deri,Trake ve akciğerlerle gaz alış verişi yapılır
Atmosferde yeterince O2 nin olması CO2 nin hızlı yayılması canlıların solunumunu kolaylaştırıcı faktördür.

Karasal ortamda solunuma destek yapılar:

Burun
Yutak
Soluk borusu ve bronşlar
Diyafram
Kaburgalar ve kaburgalar arası kaslardır
Salgı bezleri (Mukus)

Tek hücrelilerde solunum

Bulunulan sıvı ortamdan gaz alış verişleri bütün yüzeyle olur.

Bitkilerde solunum

Su bitkilerinde koruyucu dokuda çeper kalınlaşması , kutiküla salgısı ve mantarlaşma olmadığı için stoma ve lentisel gibi madde alış verişinin sağlandığı yapılar bulunmaz. Bütün yüzey dış ortamla gaz alış verişini gerçekleştirir. Karasal yaşama uyumlu bitkilerde ise çeper kalınlaşması ,kutiküla birikimi ve mantarlaşma vardır.Toprak üstü genç yapılarda stomalar, yaşlı ağaçsı yapılarda lentiseller ve köklerde emici tüyler gaz alış verişini gerçekleştiren yapılardır.

Not: Stomalardan CO2 alınıp O2 verilirken,lentisel ve emici tüylerden O2 alınıp CO2 verilir

Hayvanlarda solunum

A)Deri solunumu

Örn: Süngerler, hidralar,, solucanlar

Çoğunlukla su ortamında yaşarlar. Karada yaşayanlarda vardır
Solunum yüzeyi olarak derilerini ve vücut yüzeylerini kullanırlar.
Kapalı dolaşıma sahip toprak solucanlarında iç ve dış solunum görülür
İç ve dış solunum görülenlerin dolaşım sıvısında taşıyıcı pigmentler bulunur

B)Trake solunumu

Örn: Sinek,arı,çekirge vb.

Karasal yaşama uyumlu canlılardır atmosferdeki moleküler O2 kullanırlar
Dolaşım sıvıları gaz taşınımında rol almazlar
Dolaşım sıvısında taşıyıcı pigment bulunmaz
İç ve dış solunum görülmez
Sistem bütün vücud hücrelerinin dış ortamla doğrudan gaz alış verişini sağlar
Dokulara gaz taşınımını en hızlı gerçekleştiren sistemdir

C) Solungaç solunumu

Suda yaşayan omurgasızlarda,balıklarda ve kurbağa larvalarında bulunur.

Suda çözülmüş O2 ni almaya özelleşmiştir
Vücud dışında bulunur
Tüysü,dalsı ve yapraksı yüzey artırıcı şekillerde bulunur
Her hangi bir koruyucu ve yardımcı oluşum bulunmaz.

D)Akciğer solunumu

Karasal yaşama uyum sağlamış omurgalılarda bulunur. Örn: Kurbağa erginleri, Sürüngenler, Kuşlar ve Memelilerde

Atmosferdeki moleküler O2 ni almaya özelleşmiştir
Karasal yaşamın olumsuz etkenlerinden (Fiziksel,kimyasal ve biyolojik) korunmak için vücud içine alınmıştır
Özel koruyucu ve yardımcı yapılarla desteklenmiştir
Solungaçlarda olduğu gibi yutağa bağlı olarak gelişir
Kurbağalarda basit odalara ayrılmış kese şeklindedir
Sürüngenlerde bölmelere ayrılmış yüzey alanını artırmıştır
Kuşlarda akciğer hava kılcal kanalları ve bunların etrafında bolca kılcal kan damarları bulunur. Ayrıca akciğere bağlı hava keseleri (5 çift) bulunur.
Memeli akciğerleri Alveoler odalardan oluşmuştur. Yüzey alanı çok geniştir.
Kuşlarda akciğerlere bağlı hava keseleri ile gaz alış verişi yapılmaz

Notlar

A-Akciğerli balıklar

Nehir sularında yaşar
Solungaçlar vardır ve suda solungaç solunumu yapar.
Yutağa bağlı hava keseleri bulunur
Hava keseleri atmosfer havasını serbest oksijenini kana bağlar
Balık her iki sistemi birlikte kullanabilir
Nehir suyu kuruduğunda sadece hava keselerini kullanarak akciğer solunumu yapar.

B-Kurbağalarda akciğer solunumunun yanında ,deri ve yutakta solunuma yardımcıdır.
C-Akçiğer sistemine bağlı olarak alınan havanın oksijeninden en yüksek oranda faydalanmayı sağlayan sistem kuş akciğer sistemidir.

İnsanda solunum yapıları

1- Burun

Temel özellikleri ve görevleri: